Slaperigheid is een aandoening waarbij iemand ‘s nachts erg lang slaapt of overdag wil slapen, ondanks een normale nachtrust. Slaperigheid overdag heeft een aanzienlijke invloed op de levenskwaliteit, de werkcapaciteit en de arbeidsefficiëntie van een persoon. In sommige gevallen kan het een bedreiging vormen voor het leven en de gezondheid van zowel de persoon zelf als de mensen om hem heen, omdat het het risico op ongevallen tijdens het autorijden verhoogt en de oorzaak is van ongevallen in bedrijven. Bij slaperigheid overdag hebben patiënten klachten van plotseling in slaap vallen, verminderde concentratie, geheugenstoornissen, verminderde efficiëntie of prestaties, lusteloosheid, energieverlies, nachtelijke slaapstoornissen, hoofdpijn. Mensen die slaperig zijn, worden prikkelbaar (soms agressief), initiatiefloos, ze hebben de neiging om fouten te maken.
Verhoogde slaperigheid overdag kan gepaard gaan met zwelling onder de ogen, roodheid van de schelpen.
Variëteiten van slaperigheid
- psychofysiologische hypersomnie, d.w.z. slaperigheid bij gezonde personen met onvoldoende nachtrust of stress,
- slaperigheid bij verschillende ziekten.
Mogelijke oorzaken van slaperigheid
Gewoonlijk treedt slaperigheid op na zware fysieke en emotionele stress, langdurig slaaptekort, tijdens het herstel van ernstige ziekten. Daarnaast kan iemand willen slapen bij regenachtig weer, met een gebrek aan zonlicht in de herfst en winter, in benauwde kamers, na de maaltijd, bij het veranderen van tijdzone. Het is niet ongewoon dat zwangere vrouwen klagen over een constant verlangen om te slapen – dit is te wijten aan de hormonale herstructurering van het lichaam.
Slaperigheid kan worden waargenomen bij verschillende somatische en/of psychiatrische ziekten: narcolepsie, de ziekte van Parkinson, idiopathische hypersomnie, de ziekte van Huntington, enz.
Ziekten en aandoeningen die de ontwikkeling van slaperigheid beïnvloeden zijn onder andere:
- slaapapneu (een aandoening die wordt gekenmerkt door snurken, intermitterende inzakking van de bovenste luchtweg ter hoogte van de keelholte en stopzetting van de longventilatie bij aanhoudende ademhalingsinspanning gedurende 10 seconden of langer, en een verlaagd zuurstofgehalte in het bloed);
- narcolepsie (een ziekte van het zenuwstelsel die wordt gekenmerkt door aanvallen overdag van onweerstaanbare slaperigheid en plotseling in slaap vallen, plotseling verlies van spierspanning, storingen in de nachtrust, hallucinaties bij het inslapen en tijdens het wakker worden);
- idiopathische hypersomnie (een chronische neurologische aandoening die wordt gekenmerkt door een levenslange overmatige slaperigheid overdag);
- De ziekte van Parkinson (een langzaam progressieve neurologische aandoening bij oudere volwassenen die wordt gekenmerkt door een progressieve vernietiging en afsterven van neuronen, resulterend in spierstijfheid (verhoogde spierspanning die het moeilijk maakt om te bewegen), tremoren, moeite om het evenwicht te bewaren in een bepaalde houding of om van houding te veranderen, verminderde motorische activiteit en slaapstoornissen. Patiënten kunnen klagen over moeite met inslapen, slaapfragmentatie, vaak wakker worden, oppervlakkige slaap, meer slaperigheid overdag en deze stoornissen kunnen zich lang voor het begin van de motorische fase van de ziekte manifesteren);
- multisysteematrofie (een progressieve degeneratieve ziekte van de hersenen met overwegend schade aan gliacellen van de basale ganglia, de kleine hersenen en de autonome centra);
- De ziekte van Huntington (een genetische aandoening van het zenuwstelsel met een geleidelijk begin na het 30e levensjaar, gekenmerkt door een combinatie van onwillekeurige en onregelmatige snelle bewegingen en psychiatrische stoornissen);
- Het Kleine-Levin-syndroom (een zeldzame en slecht begrepen aandoening die ook wel het periodieke winterslaap syndroom, hypersomnie-bulimia-syndroom, slaap schoonheids syndroom wordt genoemd) wordt gekenmerkt door slaapaanvallen die enkele uren of dagen kunnen duren met moeilijk ontwaken; dit gaat gepaard met cognitieve, mentale en gedragsstoornissen. Dit syndroom wordt gekenmerkt door langdurige slaap, ongelooflijke eetlust, prikkelbaarheid, verhoogde agressiviteit en hyperseksualiteit);
- dystonie;
- bloedarmoede door ijzertekort;
- arteriële hypotensie;
- ziekten van het endocriene systeem (hypothyreoïdie, diabetes mellitus);
- Hersenziekten (hersenletsel en hersentumoren);
- ziekten van het cardiovasculaire systeem (cerebrale atherosclerose);
- neuroses.
Slaperigheid kan ook optreden wanneer je medicijnen of supplementen neemt die de slaapduur ‘s nachts verlengen en slaperigheid overdag veroorzaken.
Geneesmiddelen die slaperigheid kunnen veroorzaken: benzodiazepinen, tricyclische en tetracyclische antidepressiva, monoamine oxidaseremmers, antihistaminica, neuroleptica, enz.
Welke artsen voor slaperigheid
Om ziekten die slaperigheid overdag veroorzaken uit te sluiten, is het nodig om een huisarts of kinderarts te raadplegen. Verder overleg kan worden aanbevolen: endocrinoloog, neuroloog, psycholoog – om psychopathologische aandoeningen te diagnosticeren, corrigeren en voorkomen.
Diagnose en onderzoeken op slaperigheid
Slaperigheid overdag kan op twee manieren beoordeeld worden:
- subjectief – door speciale vragenlijsten in te vullen;
- doel – na gespecialiseerd onderzoek.
De volgende schalen worden gebruikt om slaperigheid overdag subjectief te beoordelen:
- De Epworth Sleepiness Scale (ESS), die bestaat uit 8 vragen (elk met een score tussen 0 en 3 punten), beoordeelt de kans om in slaap te vallen in 8 alledaagse situaties met een totaalscore tussen 0 en 24 punten. Een totaal van meer dan 24 punten duidt op ernstige slaperigheid.
- De Stanford Sleepiness Scale (ESS), die de slaperigheid beoordeelt op het moment dat de test wordt afgerond, met een score van 1 tot 7 punten. Een score van 8 of hoger duidt op ernstige slaperigheid.
- Karolinska Sleepiness Scale (KSS), die de slaperigheid 5 minuten voor de test beoordeelt van 1 tot 9 punten. Een score van 10 of hoger duidt op ernstige slaperigheid.
- Multiple Sleep Latency Test (MSLT) – een meervoudige slaap latentie test. Deze wordt uitgevoerd na een nachtelijk polysomnografisch onderzoek, dat zorgt voor een objectief inzicht in de kwaliteit van de nachtrust voordat de dag test wordt uitgevoerd, zodat de MSLT-resultaten goed kunnen worden geëvalueerd.
- De “Maintenance of Wakefulness Test” (MWT) wordt gebruikt om het niveau van waakzaamheid en slaperigheid overdag te beoordelen.